Filiz Yurtseven: Aşk parmak izi gibidir herkesin bireyselliğinde yaşanır

Aşkın ne olduğunu sormak yerine, nasıl bir şey olduğunu soruyoruz. Midenizde kelebekler mi uçuşuyor, beyniniz uyuşuyor mu, boğazınızda düğüm oluyor mu ve düşününce o düğüm çözülüp sıcacık sıcaklığınıza mı akıyor, büyü mü? Bizi vasatlıktan kurtaran, eşsiz olduğumuza inandıran, sırrını sadece iki kişinin bildiği, o iki kişinin o sırda birbirinin aynası olduğu aşkımızdan dünyayı ibaret kılan bir sihir mi? Kendinizi sokağa attığınız anda yaşadığınızı fark ettiren coşkun bir güç mü, yağmurda ıslanan parke taşları, yapraklarından sular damlayan dev çınar, köşe başında titreyen sokak köpeği, toprak kokusu, sardunyaların ıslak canlı renkleri, saçaklardan yağan yağmur kısacası?

Herkes yaşadığı aşkın eşsiz olduğuna inanır. Bir yandan aşık olduğu ne kadar güzel görünsün isterken, diğer yandan o olağanüstü sırrın hep iki kişi arasında kalmasını, büyünün bozulmamasını ister.

Peki aşkın tarifi var mı? Yoksa herkes bildiği gibi mi aşık olur? Tüm bu soruları Uzman Klinik Psikolog Filiz Yurtseven ile tartıştık.

Edebiyat ve sanat aşkı defalarca anlattı ve her seferinde ilk kez buluşuyormuşçasına etkilendik. Onların aşkına âşık olduk, kendi aşkımıza ağıt yaktık. Bir uzman gözüyle soralım size edebiyatın anlattığı aşk mı gerçek yoksa yaşadığımızı zannettiğimiz aşk mı? Aşk nedir?

Filiz Yurtseven

Bir tanım olarak ‘aşk’ muhtemelen önce vurgulanmalıdır. “Aşk” kelimesi, “sarılmak, sımsıkı sarılmak ve aşık olmak” anlamına gelen Arapça “ashaka” kelimesinden gelir. Şiddetle sevmek, şiddetle ve tutkuyla sevmek anlamına gelen ‘işk’ sözcüğüne dönüşen bu sözcük, Osmanlı Türkçesindeki ‘işk’ statüsünü de korumuş ve zaman içinde dilimize aşk olarak yerleşmiştir. Aramice/Süryanice “karışma, karışma, hiçbir şeye zahmet etme” sözüyle eş anlamlıdır. Farsça iska/ishk kelimesinden geldiği ve “istemek, yoğun sohbet etmek, gönülden sevmek” anlamlarına geldiği bilinmektedir.

Tarih boyunca aşk, hayata, mitolojiye, tarihe, edebiyata ve sanata hayat vermiştir. Böylesine kilit bir role sahip olan bu kavram için kuramcıların farklı tanımlamalar yaptıklarını görmekteyiz. Örneğin, Freud aşkı cinselliğin yüceltilmesi olarak değerlendirdi, Harlow bunu bağlanma davranışı olarak tanımladı ve Sternberg aşkı erkekler ve kadınlar arasında gelişen tutku, bağlılık ve yakınlığın bir bileşimi olarak tasvir etti. Tennov, aşkı zihinsel yetenekleri zayıflatan süreksiz bir bağımlılık ve sevilen kişiye vücudun tepkisi olarak tanımladı. ‘Aşk Sürer mi? Kitabın yazarı Stephen A. Mitchell, âşık olan kişinin tutku, hoşluk, güç ve ihtişam ideallerini karşısındaki âşığına yansıttığını ve içinde yarattığı sevgiliye bir bedel biçtiğini savunur. hayal gücü. Mitchell ise âşığın sonsuza kadar var olabilmesi için sevdiği kişiye büyük bir tutkuyla kumdan kaleler yaptığını ancak bu kalelerin defalarca ayakta kalamayacağını, dönüştüğünü ve aşkın asla aynı kalmadığını söyler. Aşkın sadece hayranlık, bağlılık ve sevgi gibi duyguları açığa vurmadığını, kıskançlık, kıskançlık, nefret ve şiddet gibi duygulara da gebe olduğundan bahseder.

Aşkın kimyası sorunu da var. Duygulara bakanların yanı sıra fiziksel bulguları da tanımlamaya çalıştıklarını düşünüyorum.

Sinirbilimciler yaptıkları çalışmada, aşkın ilk evresinde dopamindeki artışla eş zamanlı olarak serotoninin azaldığını gösteriyorlar. Romantik aşkta serotonin, psikiyatrideki obsesif-kompulsif hastalardaki düzeyine düşüyor. Aşk da ilk evrelerinde bir tür saplantı olarak karşımıza çıkar: insan o kişiden başka bir şey düşünemez, her şey o kişiye kanalize edilir. Cahit Külebi’nin “Kamyonlar kavun taşır ben de ben bunu düşünürdüm” mısralarında olduğu gibi insan boyuna âşık olduğu kişiyi düşünür, hep ondan söz etmek ister; güzelliğine gitmek için kostümünü düzeltir vs. Bütün hayatı ona odaklanmıştır. Yine Hipotalamustan salgılanan oksitosin hormonu da bu dönemde çok salgılanır ve kanda bol miktarda bulunur. Oksitosin bir bağlanma hormonudur, sarılma hormonudur; Sevilene durmadan sarılma isteği veren ve sarılmaya doyamama hissini veren hormondur.

Özetle aşk, insanoğlu için en güçlü, en coşkulu duygu durumlarından biridir. Ancak tariflerin zenginliğinden yola çıkacak olursak tek aşk tarifi yapmanın zor olduğunu görüyoruz. Aşk tıpkı parmak izi gibi herkesin bireyselliğinde yaşanır diyebilirim. Nasıl biriyse, hayata, ilgi alanlarına ve kendisine nasıl davranıyorsa, bunu aşk ilişkisine yansıtır. Aşkın tek bir tarifi yoktur. Çünkü aşkın pek çok farklı boyutu var; hayatı ele alış biçimimiz, kendimizi, varlığımızı, bedenimizi, hormonlarımızı nasıl tanımladığımız.

Aşkı, harika romantik erkekleri, her zaman sürprizleri, mükemmel kadınları ve onların tarifsiz aşklarını anlatan filmler ve diziler de var… Aşk bu medyada idealize mi ediliyor?

Uzun yıllar televizyonun hegemonyası altında kalan diziler, teknolojik gelişmelerle birlikte dijital platformlar denilen bir yapıya bürünmüştür. Bu sürecin kırılma noktası, sinema ve dizi üretiminin geleneksel medya aygıtı olan televizyondan ayrılarak dijital ortama yönelmesi olmuştur.

Sektördeki aşklarda, idealize ettiğimiz benliğimiz, hayatta ulaşmak istediklerimiz, hayatta elde etmek istediklerimiz yansıtılır… Kendilerinin ideal hallerine ulaşmayı beklemek ya da öteki hakkında idealleşmek söz konusu olur. .

İyi örneklerin yanı sıra aşkın daha fazla aşka veya başka bir derinliğe evrilmesi için gerekli sorumlulukların alınmadığı, aşkın yarattığı serotonin etkisinin normale döndüğü zaman tüketilen bağlar olduğunu görebiliriz. İdealize edilmiş projeksiyonlar gerçeğe döndüğünde, bağ gelişmeye başladığında ve uzun vadeli bir şeye konsantre olmamız gerektiğinde ölebilecek bağlantılarla karşılaşabiliriz. Ancak heyecan kadar sıkılmak, zevk almak kadar üzülmek de aşk ve şefkat meselesidir.

RTÜK’ün de etkisiyle süperegonun kontrolünde ilerleyen dizi ve sinema, bu platformlardaki kontrolün azalmasıyla yeniden özgürlüğüne kavuşmuş ve toplum tarafından bastırılan birçok bedel ekrana yansımaya başlamıştır. . Baskının kalkmasıyla haz ve arzuya dayalı unsurlar patlak vermiş olsa da patlak veren şeylerin istikrar bulabilecekleri daha sağlıklı ve kapsamlı aşk ilişkilerine evrilmesini umuyorum.

“Seviyorsan kavuşamıyorsan aşk olur” diye bir söz vardır. Aşk ilişkiden bu kadar bağımsız bir şey midir? Alakada aşkın ömrünü uzatmak mümkün değil mi?

Her sevgilinin kendine göre bir aşk tarifi vardır… Sabahattin Eyüboğlu en sevdiği tarifi bir vatandaştan duyar. “Sevdiğini elde edemezsin, aşk olur.” Dokunduğumuzda ve yaşadığımızda uçup giden şey aşk mı? Bu bir bakma biçimidir. Bizim kültürümüzde bunu Leyla ile Mecnun, Kerem ile Aslı gibi aşk hikayelerinde görürüz. Aslında âşıkların kavuşması ve isteklerinin gerçekleşmesi ile masalların çabuk bitmesi de bunun bir modülü olabilir. Güya gündelik hayatın gerçekliği ve kavuşmanın da etkisiyle aşk ölecektir.

Bu aşkın bir boyutu, katmanı bana benzetiliyor. Meğer bağ sevgisi zaten öldürmüyormuş. Eğer bağ sevgiyi de içine alarak kök salmaya devam edebilir ve sevgi, güven gibi değerleri alabilirse, sevgi sevgiye evrilir. Onu daha yakından tanımak, ona emek vermek, onunla deneyimler biriktirmek, onunla kendimizi geliştirmek, bazı özelliklerimizi törpülemek, bir şeyler kazanmak ve ona bir şeyler vermekle yaşanabiliyorsa, ilgi aşkı öldürmez. Onu hem kuşatır hem de büyütür.

Aşkı arayan yalnız erkek ve kadınlarla dolu. Bu devirde aşık olmak daha mı zorlaştı? Aşk hakkında çok konuşmak da aşkı öldürür mü?

İnsan temelde hayatı boyunca yalnız kalmaktan hoşlanmadığı için yakın, sadık ve sağlıklı ilişkiler arar. İnsanların yakın duygusal ilişkiler kurması gerekir. Öte yandan bağımsızlık mücadelemiz, bir kimlik yaratma misyonuna yol açar ve kimlik gelişimi, birçok unsurun yanı sıra yakın bağlarla şekillenir. Romantik ilişkiler ergenliğin başında flört düzeyinde, kısa süreli ve yeterince derin olmayan ilişkiler iken, aslında yetişkinlikte daha yakın ve daha önemli ilgi alanlarına evrilir. Kişi yaşı itibari ile kimliğini geliştirip, kendini tanıdıkça, ne tür ilgi aradığını, neleri çekici bulduğunu, nelerden hoşlanmadığını keşfeder ve keşifleri sayesinde daha olgun ilişkiler kurar. Sağlıklı bir birey için, yaşı ne olursa olsun, romantik ilgi yakınlık ihtiyacından oluşur ve arzu edilen bir durumdur. Teoriler, farklı bakış açılarına rağmen sevginin gelişimimiz için değerli olduğu, özünde yakınlık olduğu, insan var oldukça var olduğu ve var olacağı noktasında birleşir. İnsanoğlu gelişim yolculuğuna doğduğunda anne babasına, çevresindeki bazı yetişkinlere, kardeşlerine ve arkadaşlarına, bir süre sonra da sevgilisine veya eşine ve çocuklarına yönelir ve onlarla yakın bağlar kurar. Bu yakınlıklar, var olma sürecindeki becerilerimizi geliştirir ve sağlıklı bir kimlik oluşmasını sağlar.

Aşkın birçok şekli vardır. Madalyonun bir yüzünde dünyanın en hoş duygularından biri olan ve midenizde kelebekler uçuşturan, heyecandan kalbinizi pır pır ettiren, ayaklarınızı yerden kesen, saçma sapan güldüren aşkla karşılaşıyoruz. Madalyonun diğer tarafında aşık olmayı deliliğe benzetmek bile mümkün olabilir. Örneğin insan, sevdiği kişiye adeta element bağımlılığında olduğu gibi takıntılı hale gelebilir. Aşık olan kişi hayatının kontrolünü kaybeder. Sevilen, aşkına takıntılı hale gelir, terk edilme ihtimali onu çıldırtır, hastalıklı bir kıskançlık başlar, şiddet başlar… En sonunda aşık severken boğulmaya, boğarken kendini yok etmeye başlar. Memnuniyetle başlayan sinema, finalde yavaş yavaş kendini belaya, belaya ve acı bir çöküşe bırakır… Aşk, yarattığı hoş duyguların yanı sıra kısır döngüler ve çıkmazlar da yaratabilir mesela.

Hangi yaşta olursak olalım, duygular aslında her zaman biraz karmaşıktır. Özellikle bazı ergenler için duygular daha da kaotik olabilir ve iki uç arasında gidip gelebilir. Bu bağlamda ergenlerin aşk ve aşk deneyimleri birbirleriyle iki kardeş duygu olarak karşımıza çıkabilmektedir: sevgi ve nefret . Aşk hoş duygular yaşatabilirken, reddedilme ya da ilginin kaybolması durumunda kişiyi mutsuz edebilen bir deneyimdir. Romantik ilişkilerde, özellikle ilk reddedilme deneyimlerinde daha hassas ve kırılgan olabilirsiniz. Bu yaşantılardan sonra utangaç bir tavır ortaya çıkabilir, özgüven sorunları yaşanabilir, değersizlik duyguları ortaya çıkabilir ve bedene zarar verme davranışı ortaya çıkabilir, intihar girişimleri olabilir, flörtten geri çekilebilir, bağ bozulabilir. takıntı, panik ve depresyon gibi bazı patolojiler ortaya çıkabilir. .

Özetle evet sadece kadın ve erkek vardır çünkü oburla ilişki kurmak, ona göre hayat rutinlerini değiştirmek, çift olma mantalitesiyle düşünmeye başlamak, diğerini aklında taşımak, çaba sarf etmek. her şeyin bu kadar çabuk tüketildiği bir toplumda bu kadar genel bir alışkanlık olmaktan çıkmıştır. Çabuk sahip çıkalım, istediğimizi çabuk verelim, kullanalım, tüketelim, atıp yenisini arayalım, gerçekten bağa girecek mantalitesiyle, çünkü insanı ve insanı aratmıyor. İşe yarayacağı ilişkilerde, insanoğlu biraz yalnız kalabilir. Bağa girmekten kaçındıkları ve bunu kendilerine itiraf edemedikleri için aslında birini bulmak imkansız görünüyor. İdeali arıyor. Gerçek bir insanla ilişki yaşamak sıkıcı ve üzücü görünüyor. Sağlıklı diyebileceğimiz insan bile sonuçta kendi zorluklarıyla bir ilişki içindedir. İlk başta tanıştığı idealin makyajı akmaya başlayınca büyü bozulur ve olumlu-olumsuz yönleri olan bir ilişkide kalmak günümüzde sorun haline gelebilir.

Sanal ortamlarda kurulan bağlantılar da vardır. Sosyal medya üzerinden yaşanan ‘aşklar’ yüz yüze olmadan insanları nasıl etkiler?

Eskiden yarışmalar daha çok sosyal ortamlarda doğal akışı içinde yaşanırken artık insanlar sanal ortamlarda da buluşabiliyor. Bu, sağlıklı bir şekilde kullanılabilirse zenginliğe dönüşebilir. Çünkü her türlü iletişim için mektup, sosyal medya veya dijital platform gibi bir aracıya ihtiyaç vardır. Sanal dünyanın yarattığı olanaklar, özellikle gerçekte mutsuz hisseden veya bir ilgi geliştirmekte veya sürdürmekte güçlük çeken kişiler için çok çekici olabilir.

Tanımadığınız biriyle yakın temas halinde olmak birden fazla kişiyi rahatsız eden bir durumdur. Aslında sevdiklerimizle bağlantılı olarak bile, kişisel amaçlarımızı yok eden çok yakın ilişkiler sorun oluşturabilir. İnsanların ilişkilerinde kendilerini rahat hissetmeleri için birbirlerine yani bireysel alanlara saygılı davranmaları değerlidir. Ancak günümüzde mesajlaşarak veya telefonla konuşarak mesafe koymayan, başka bir şey yapmamıza alan bırakmayan ilgi alanları ile çevriliyiz. Bireylerin kendi başlarına olma kapasitelerine yeterince zarar veren bağlar ortaya çıkmaya başladı. Sanki insanlar evde yalnız kaldıklarında ya da sokakta birini beklerken sürekli telefonlarıyla iletişim halinde ya da bağlantı halindeler. Günün sonunda insanlar bir dünya kurarken o kadar yalnızlaşıyorlar ki, asla yalnız olmadıklarını düşünüyorlar. Ergenler ve genç bireyler, özellikle romantik deneyimlere yeni başladıkları ve bireysel olgunluğun yerleşmediği dönemlerde, iç dünyalarında hissettikleri boşlukla daha bağımlı ilişkiler geliştirebilir, ayrılıklara ve acıya tahammülsüzlükle hızla başka bir ilişki arayabilirler, ya da ilişkilerde çabuk sıkılabilirler. Artık bireysel sonlar olmadığı için argo konuşmalar, hakaretler, müstehcen teşebbüsler sanal alemden gelen mesajlarla ya da telefon üzerinden sergilenebiliyor. Sanal ortamın yarattığı hız, karar vermede düşünme duygusunu azalttığı için dürtüsel davranışların önünü açabilmekte ve sorun haline gelebilmektedir. Yeni biriyle bağlantı kurmak ve tanışmak çok kolay göründüğü için ilişkileri hızla tüketmek daha mümkün hale geliyor. Ayrıca doğal bir katalogdan eser seçer gibi parmak hareketiyle bir kişiyi seçip, birini eleyerek diğerine geçmek yine yüzeysel bir sosyalliğe ve alakaya neden olabilir.

Özetle sosyal platformlar gibi zaman içinde hayatımızda açılan her yeni kapı aynı zamanda zenginlikleri ve aşk ilişkilerini besleyebilecek bir etken olabiliyor. Tüketimi, fevriliği ve yüzeyselliği artıran bağları da kabusa çevirebilir. Bu tür yenilikler bilinçli ve sağlıklı kullanıldıkları ölçüde sevgiyi güçlendirebilir.